نقش تغذیه در التهاب مفاصل

بیماری‌های روماتیسمی عموماً ناشی از بیماری‌های بافت همبند و مفاصل بوده و در اثر تخریب، التهاب، درد و تورم مفاصل ایجاد می ‌شوند. در بسیاری از موارد یک زمینه خود ایمنی در ایجاد آنها دخالت دارد. به این ترتیب که در بدن فرد آنتی ژن‌هایی(عوامل ایجاد کننده ایمنی که برای مقابله با میکروب‌ها توسط بدن تولید می‌ شود) ایجاد می ‌شوند که به جای مبارزه با عوامل بیماری‌زا سلول‌هایی از مفاصل را نابود می ‌کنند. تغییراتی که هم زمان با پیر شدن در بدن اتفاق می‌ افتند(از جمله کاهش پروتئین و مایعات بدن، کاهش تراکم استخوان‌ها و همچنین افزایش نسبت چربی کل بدن) ممکن است در پیدایش و پیشرفت بیماری دخیل باشند.

بعضی از اَشکال بیماری‌های روماتیسمی می ‌توانند دیگر بافت‌ها مانند پوست و عروق خونی را نیز درگیر سازند. این بیماری‌ها هیچ درمان شناخته شده‌ای ندارند و معمولاً مزمن هستند، اما گاهی نیز ممکن است به‌ صورت حاد و در مدت زمانی کوتاه یا متوسط تظاهر نمایند. آرتریت مزمن ممکن است با دوره‌های متغیر بهبودی و یا ناپدید شدن علائم بیماری همراه باشد. گرچه گاهی علائم(بدتر و یا وخیم‌تر شدن) بیماری بدون هیچ علت مشخصی نیز اتفاق می‌ افتند.

آرتریت روماتوئید یکی از بیماری‌های روماتیسمی است که مفاصل را ملتهب و آزرده می ‌سازد. واژه آرتریت از کلمه یونانی آرترو (arthro) به معنای مفصل و itis به معنای التهاب تشکیل شده است. آرتریت روماتوئید جوانان حالتی مومن و خودایمن است که در کودکان(اغلب در دخترها) ظاهر می‌ شود و با ایجاد تغییراتی در غشاها و یا ساختمان‌های مفصلی، موجب آتروفه(نابود) شدن آنها می شود. استثوآرتریت دیگر بیماری مفصلی است که موجب از بین رفتن بافت مفاصل شده و به ‌طور عمده در افراد مسن اتفاق می ‌افتد.

نقرس بیماریی است که در اثر اختلال متابولیسم بازهای پورین و پریمیدین اتفاق می ‌افتد و از مشخصات آن افزایش اوره در ادرار و رسوب کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل است که منجر به دردناک و ملتهب شدن مفاصل می‌ شود. بر اساس یافته‌های مؤسسه آرتریت(AF)، آرتریت از بیماری‌هایی است که به ناتوانی منجر می ‌شود. به عنوان مثال در کشور امریکا هر سال در حدود 65 ‌میلیون دلار برای درمان این بیماری هزینه می‌ شود. از آنجا که علت شناخته شده یا درمان خاصی برای این بیماری‌ها یافت نشده است، دارودرمانی، فیزیوتراپی، شغل درمانی و تغذیه درمانی نقش مهمی در کنترل علائم این دسته از بیماری‌ها بر عهده دارند. اگر چه رژیم‌های غذایی گوناگون و مکمل درمانی‌های متعددی برای کنترل بیماری‌های روماتیسمی پیشنهاد شده‌اند، اما اطلاعات جمع‌آوری شده علمی، این رژیم‌ها و مکمل‌ها را تأیید نمی‌ کنند.

التهاب در بیماری‌های روماتیسمی

التهاب به عنوان عامل اصلی درد، ناتوان کننده‌ترین جزء انواع مختلف آرتریت می‌ باشد. روندهای التهابی به طور طبیعی از طریق تجمع مایعات و افزایش سلو‌ل‌ها در موضع مربوطه جهت محافظت و ترمیم بافت‌هایی که در اثر عفونت‌ها، آسیب‌های ورزشی، مسمومیت و یا دیگر عوامل آسیب دیده‌اند، ایجاد می ‌شوند. معمولاً به محض اینکه عامل ایجاد کننده التهاب رفع می ‌شود، التهاب فروکش می ‌کند.

استئوآرتریت

استئوآرتریت(آرتریت دژنراتیو یا بیماری دژنراتیو مفصلی) که طی آن غضروف مفصلی نرم می‌ شود، شایع‌ترین شکل آرتریت می‌ باشد. چاقی، پیری و آنُرمالی‌های(غیر طبیعی) مادرزادی ظاهراً عوامل خطر عمده محسوب می‌ شوند. دیگر عوامل خطر شامل چاقی، تراکم استخوان و ژنتیک می ‌باشند.

اختلاف عمده میان استثوآرتریت و روماتوئید آرتریت این است که استثوآرتریت سیستماتیک نیست و دارای منشاء خود ایمنی(اتوایمون) نیز نمی ‌باشد، ولی استفاده بیش از حد مفصل، باعث تخریب غضروفی با التهاب غیر قرینه می ‌شود، در حالی که آرتریت روماتوئید یک اختلال خود ایمنی سیستمیک است(تمام بدن را گرفتار می ‌کند) که منجر به التهاب قرینه مفاصل می‌ شود.

این بیماری باعث محدودیت توانایی در انجام ورزش شده و در نتیجه مصرف انرژی کاهش می‌ یابد. بسیار مهم است که ورزش به طرز صحیح انجام شود تا باعث ایجاد آسیب یا تشدید استثوآرتریت نشود. ورزش‌های آیروبیک بدون فشار(مثل شنا کردن)، نرمش و ورزش‌های ملایم به ‌طور کلی در کاهش آسیب مؤثرند. ورزش‌هایی با فعالیت شدید که موجب فشار شدید و تکراری مفاصل شده و یا بار زیادی را بر آن تحمیل می ‌کنند، باعث افزایش خطر تحلیل غضروف مفصلی می ‌شوند. بنابراین افزایش توان عضلات و تقویت آنها، شکل صحیح حرکات بدنی، انعطاف‌پذیری عمومی و خوش ترکیب بودن عضلات به محافظت از مفاصل در ورزشکاران حرفه‌ای کمک خواهد کرد.

تغذیه درمانی:

خطر استئوآرتریت زانو با افزایش BMI (شاخص توده بدنی) افزایش می ‌یابد. کنترل چاقی می ‌تواند بار زانو را کاهش دهد. گاهی اوقات برای افراد دارای اضافه وزن زیاد داروهای کاهنده وزن تجویز می‌ شود، اما کنترل عوارض جانبی این داروها ضروری است که ممکن است گاهی نیز موجب خطر شوند. بهترین روش کاهش وزن، استفاده از یک رژیم غذایی مناسب است که دستیابی و حفظ وزن قابل قبول را میسر سازد.

مطالعات تجربی نشان داده‌اند که کمبود ویتامین B6 ممکن است، موجب تکامل ضایعات استثوآرتریت شود. باید مداخله تغذیه‌ای دقیق و مشاوره شامل ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای بیمار، تعیین منابع مواد معدنی مورد نیاز او و همچنین لحاظ کردن مقادیر کافی از آنها در رژیم غذایی فرد به منظور دستیابی به مقادیر توصیه شده باشد. مکمل فولات و کوبالامین(ویتامین B12) برای درمان استثوآرتریت ناحیه دست آزمایش شده و ضمن هزینه بسیار پایین نتایج به نسبت خوبی نیز داشته و بدون عوارض جانبی بوده است. دوزهای درمانی بالای آنتی‌اکسیدان‌هایی از قبیل ویتامین‌های E ,C(توکوفوول‌ها)، بتاکاروتن و سلنیم در درمان استثوآرتریت سودمند بوده‌‌اند. در بسیاری از بیماران مبتلا به استثوآرتریت مصرف محصولات لبنی و کلسیم کم بوده و مقادیر ویتامین D دریافتی نیز پایین بوده است. پیشرفت استثوآرتریت با سطح سِرُمی پایین ویتامین D همراه است. افزایش دریافت این ویتامین(دست کم در حد  DRI یا مقدار دریافت غذایی توصیه شده ) پیشنهاد می‌ شود.

درمان‌های گیاهی و مکمل درمانی

درمان با داروهایی نظیر گلوکز آمین، روغن‌های حاوی سولفات کندروئیتین و برخی داروهای گیاهی، میزان نیاز به داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی از قبیل آسپرین و استامینوفن را کاهش می‌ دهند. با استفاده(حتی کوتاه مدت) از این داروها پیشرفت چشمگیری در بهبود و کاهش تدریجی درد و حساسیت مفاصل، بهبود حرکت(حتی پس از حذف داروها) نشان داده شده است. سولفات کند روئیتین و گلوکزآمین، هر دو داروهایی هستند که غضروف تولید می ‌کنند، اما قدرت تغییر دادن ساختمان غضروف را ندارند. در ضمن مکانیسم‌های رفع درد توسط این دو دارو نیز هنوز مشخص نشده است. افرادی که به مصرف صدف نیز آلرژی نیاز دارند، باید از مصرف این داروها خودداری کنند. درمان‌های فیزیکی، طب سوزنی و مصرف غذاهای حاوی فلفل تند نیز مؤثرند.